Жемқорлық тәуекелдердің ішкі талдауы нәтижелері бойынша талдамалы анықтама

31.10.2017 Сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдау объектісі: «Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Ұлттық төлем корпорациясы» АҚ төлем карточкалары бөлімінің (бұдан әрі — бөлімше) қызметі.

Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс — қимыл агенттігі Төрағасының 2016 жылғы 19 қазандағы №12 бұйрығымен бекітілген Сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдау жүргізудің үлгілік қағидаларына сәйкес жұмыс тобымен «Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Ұлттық төлем корпорациясы» АҚ (бұдан әрі-ҰТК) бас директорының 2017 жылғы 04 қыркүйектегі № 123/1-П бұйрығы негізінде жүргізілді.

1. Бөлімшенің қызметіне әсер ететін  нормативтік құқықтық актілердегі сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін анықтау.

Бөлімше өз қызметін Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексіне, «Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы», «Мемлекеттік мүлік туралы», «Төлемдер және төлем жүйелері туралы» Қазақстан Республикасының заңдарына, Қазақстан Республикасы Президентінің 2003 жылғы 31 желтоқсандағы № 1271 «Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің ережесін және құрылымын бекіту туралы» Жарлығына сәйкес жүзеге асырады. Жұмыс тобы бөлімшенің қызметіне қатысты нормативтік құқықтық актілерді зерделеді. Сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтарды жасауға ықпал ететін дискрециялық өкілеттіктер мен нормаларды талдау нәтижелері бойынша анықталған жоқ.

2. Бөлімшенің ұйымдастырушылық-басқарушылық қызметінде сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін анықтау.

Бөлімшенің ұйымдастырушылық-басқарушылық қызметінде келесі бағыттар ішкі талдаудан өтті: 1) персоналды басқару, оның ішінде кадрлардың ауысуы: Талдау жүргізудің басында штат саны 4 адамды құрады. Талдау соңында-4 адам. Зерттелетін кезеңде кадрлардың ауысуы анықталған жоқ; 2) мүдделер қақтығысын реттеу: мүдделер қақтығысы анықталған жоқ; 3) мемлекеттік қызмет көрсету: бөлімше мемлекеттік қызмет көрсетпейді; 4) рұқсат беру функцияларын іске асыру: бөлімшеде рұқсат беру функциялары жоқ; 5) бақылау функцияларын іске асыру: бөлімшеде бақылау функциялары жоқ. Бөлімшенің қызметіне қатысты мемлекеттік органдар тексерулер жүргізген жоқ. Бөлімшеге қатысты жағымсыз материалдарды анықтау үшін бұқаралық ақпарат құралдарына мониторинг жүргізілді. Зерттеу кезеңінде теріс материалдар анықталған жоқ. Бөлімшеге жеке және заңды тұлғалардан өтініштер түскен жоқ. Прокурорлық қадағалау актілері түскен жоқ. Сот актілері түскен жоқ. Жоғарыда баяндалғанның негізінде бөлімшенің қызметінде сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін ішкі талдау нәтижелері бойынша сыбайлас жемқорлық тәуекелдері анықталмағанын хабарлаймыз.

I. Кіріспе бөлім

Сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдау объектісі: «Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Ұлттық төлем корпорациясы» АҚ куәландырушы орталығы бөлімінің (бұдан әрі – КО) куәландырушы орталықтың қызметтерін ұсыну жөніндегі қызметі. Сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдау Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс – қимыл агенттігі Төрағасының 2016 жылғы 19 қазандағы №12 бұйрығымен бекітілген Сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдау жүргізудің үлгілік қағидаларына сәйкес, «Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Ұлттық төлем корпорациясы» АҚ (бұдан әрі – ҰТК) бас директорының 2018 жылғы 19 маусымдағы № 48-П бұйрығы негізінде сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдау жүргізу жөніндегі жұмыс тобымен (бұдан әрі-жұмыс тобы) жүргізілді. Сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне талдау жүргізу кезеңі: 2018 жылғы 4 тоқсан.

II. Ақпараттық-талдау бөлімі

Сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдауды жұмыс тобы мынадай бағыттар бойынша жүзеге асырады:

1) КО қызметін қозғайтын нормативтік құжаттарда сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін анықтау;

2) КО ұйымдастырушылық-басқарушылық қызметінде сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін анықтау (персоналды басқару, мүдделер қақтығысын реттеу, қызметтер көрсету, рұқсат беру және бақылау функцияларын іске асыру, сатып алуды ұйымдастыру және өткізу, КО ұйымдастырушылық-басқарушылық қызметінен туындайтын өзге де мәселелер).

Сыбайлас жемқорлыққа ішкі талдау жүргізу үшін ақпарат көздері ретінде:

1) КО бөлімінің қызметіне әсер ететін нормативтік құжаттар;

2) КО қатысты мемлекеттік органдар бұрын жүргізген тексерулердің нәтижелері;

3) бұқаралық ақпарат құралдарындағы жарияланымдар;

4) жеке және заңды тұлғалардың өтініштері;

5) клиенттерге сауалнама жүргізу нәтижелері;

6) Қазақстан Республикасының заңнамасында беруге жол берілетін өзге де мәліметтер қоса беріледі.

КО электрондық цифрлық қолтаңбаның ашық кілтінің электрондық цифрлық қолтаңбаның жабық кілтіне сәйкестігін куәландыру бойынша, сондай-ақ ҰТК Жарғысына сәйкес тіркеу куәлігінің анықтығын растау бойынша өз қызметін жүзеге асырады. КО өз қызметінде рұқсат беру және бақылау функцияларын жүзеге асырмайды. Мүдделер қақтығысын реттеу КО бас директорының орынбасарына тікелей тәуелсіз бағыну арқылы жүзеге асырылады. КО штат саны 2018 жылдың басында-6 адам, ағымдағы саны-6 адам. КО қызметкерлерінің бірі басқа басқармаға ауыстырылды, жұмыстан босатылған қызметкерлер жоқ. КО бастығы мен қызметкерлерінің Ұлттық Банк құрылымында туыстары жоқ. Сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін талдау нәтижелері бойынша КО қызметін қозғайтын құжаттарда сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар жасауға ықпал ететін дискрециялық өкілеттіктер және нормалар анықталған жоқ.

2018 жылы Қазақстан Республикасы Ақпарат және коммуникациялар министрлігі Телекоммуникациялар комитетінің куәландырушы орталықтарды аккредиттеу жөніндегі комиссиясы КО тексеру жүргізді, оның шеңберінде КО-ның негізгі міндеттері мен функциялары, шешімнің техникалық-пайдалану сипаттамалары, ақпараттық процесті қамтамасыз ету, ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету талданды. Тексеру нәтижесі техникалық талаптарға сәйкестігі, КО қызметтері нарығында ұйымдастыру үшін жеткіліктілігі туралы қорытынды және

23.04.2018 ж.

№3 куәландырушы орталықты аккредиттеу туралы куәлік беру болып табылады.

Прокурорлық қадағалау актілері мен сот актілері түскен жоқ. КО қызметі туралы бұқаралық ақпарат құралдарында жағымсыз пікірлер мен жарияланымдар анықталған жоқ. 2018 жылы жеке тұлғаның өтініші тіркелді, ол КО қызметіне наразылық сипатында болды. Аталған өтініш фактісі бойынша ішкі тергеу жүргізілді, жеке тұлғаға КО, екінші деңгейдегі банктер және екінші деңгейдегі банктер клиенттерінің өзара іс-қимыл жасау тәсіліне қатысты түсіндірмелермен жауап берілді. ҰТК қызметтерінің сапасымен қанағаттану деңгейін анықтау мақсатында жүргізілген ҰТК клиенттері сауалнамасының нәтижелері бойынша клиенттердің КО көрсетілетін қызметтер сапасының деңгейін, ашықтығын және мынадай бағыттар бойынша кері байланыс деңгейін арттыруға қажеттілігі белгіленді:

1) көрсетілетін КО сервистерін өңдеу жылдамдығын арттыру және жұмысқа қабілеттілігін қалыпқа келтіру;

2) клиенттерге жұмыстағы үзілістер туралы (жоспарланған жұмыстар мен жұмыстағы іркілістер туралы) уақтылы хабарлау;

3) жауаптардың сапасы мен мерзімдерінің кері байланыс деңгейін арттыру, келіп түсетін өтініштердің автоматты тіркелуін қамтамасыз ету;

4) ҰТК жүйелерімен жұмыс бойынша клиенттердің хабардар болу деңгейін арттыру, оқыту.

Сатып алу қызметіне талдау жүргізу шеңберінде тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді сатып алуды жүзеге асыру процесін ұйымдастырудың дұрыстығы, оның ішінде сатып алуды жүргізу тәсілінің негіздемесі және сатып алу тәсілін таңдауды растайтын құжаттардың болуы; өткізілген сатып алудың тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді сатып алудың бекітілген жоспарына сәйкестігі расталды.

2017-2018 жылдар аралығында өткізілген сатып алулардағы бұзушылықтарға КО бөлімі өз қызметін жүзеге асыру үшін жол берілген жоқ.

2018 жылғы түгендеу қорытындысы бойынша КО бөлімінде негізгі құралдар мен материалдық емес активтердің жетіспеушілігі, сондай-ақ мүліктің нақты бар болуының бухгалтерлік есеп деректерімен алшақтықтары анықталған жоқ.

III. Ұсынымдар

КО көрсететін қызметтердің деңгейін, ашықтығын және пайдаланушылармен кері байланыс деңгейін арттыруға бағытталған іс-шараларды орындауды жалғастыру:

1) Жаңа қолданбалы «CERTEX CMS» КО БҚ  енгізу;

2) Service Desk жүйесіне арналған бағдарламалық шешімді енгізуге қатысу;

3) Клиенттердің хабардар болу деңгейін арттыруға бағытталған оқыту іс-шараларын өткізуді қамтамасыз ету.

2019 жылғы сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін ішкі талдау нәтижелері бойынша аналитикалық анықтама.

I. Кіріспе бөлім

Сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдау объектісі: «Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Ұлттық төлем корпорациясы» АҚ операциялық – техникалық қамтамасыз ету басқармасының (бұдан әрі-ОТҚБ)  қызметі. Сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдау Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс – қимыл агенттігі Төрағасының 2016 жылғы 19 қазандағы №12 бұйрығымен бекітілген Сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдау жүргізудің үлгілік қағидаларына сәйкес, «Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Ұлттық төлем корпорациясы» АҚ (бұдан әрі – ҰТК) бас директорының 2019 жылғы 12 шілдедегі № 43-П бұйрығы негізінде сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдау жүргізу жөніндегі жұмыс тобымен (бұдан әрі-жұмыс тобы) жүргізілді. Сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне талдау жүргізу кезеңі: 2019 жылғы 4 тоқсан

II. Ақпараттық-талдау бөлімі

 Сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдауды жұмыс тобы мынадай бағыттар бойынша жүзеге асырды:

ОТҚБ қызметіне әсер ететін нормативтік құжаттарда сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін анықтау; ОТҚБ ұйымдастыру-басқару қызметінде сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін анықтау (персоналды басқару, мүдделер қақтығысын реттеу, қызметтер көрсету, рұқсат беру және бақылау функцияларын іске асыру, сатып алуды ұйымдастыру және өткізу, ОТҚБ ұйымдастыру-басқару қызметінен туындайтын өзге де мәселелер). Сыбайлас жемқорлыққа ішкі талдау жүргізу үшін ақпарат көздері ретінде: ОТҚБ қызметін қозғайтын нормативтік құжаттар; мемлекеттік органдар бұрын жүргізген тексерулердің нәтижелері; бұқаралық ақпарат құралдарындағы жарияланымдар; жеке және заңды тұлғалардың өтініштері; клиенттерге сауалнама жүргізу нәтижелері; Қазақстан Республикасының заңнамасында беруге жол берілетін өзге де мәліметтер. ҰТК Жарғысына және ОТҚБ  туралы Ережеге сәйкес, ОТҚБ  негізгі міндеттері: төлем және басқа да жүйелерді операциялық сүйемелдеу жөніндегі іс-шараларды ұйымдастыру және орындау; төлем және басқа жүйелердің техникалық және операциялық сенімділігін арттыру жөніндегі іс-шараларды ұйымдастыру; төлем және басқа да ақпараттық жүйелердің бағдарламалық-техникалық кешенінің, телекоммуникация және байланыс жүйелерінің, желілік және коммуникациялық жабдықтардың жұмыс қабілеттілігін қамтамасыз ету; кондиционерлердің, офистік АТС, үздіксіз электр қоректендіру жүйелерінің жұмыс қабілеттілігін қамтамасыз ету; ҰТК қызметкерлерінің техникалық жабдықтарының үздіксіз жұмысын қамтамасыз ету; жаңа жабдықтар мен техникалық құралдарды сатып алу және пайдалануға беру; төлем және басқа жүйелерді пайдаланушыларды ақпараттық қолдау; тұтынушылармен кері байланысты қамтамасыз ету. ОТҚБ өз қызметінде рұқсат беру және бақылау функцияларын жүзеге асырмайды. ОТҚБ мүдделер қақтығысын реттеу ҰТК бас директорының орынбасарына тікелей тәуелсіз бағынуы арқылы жүзеге асырылады.   ОТҚБ  штат саны 2019 жылдың басында – 17 адам, ағымдағы саны-16 адам. Екі қызметкер ОТҚБ-дан басқа ҰТК бөлімшелеріне ауыстырылды, бір қызметкер өз еркімен басқа ҰТК бөлімшесінен ОТҚБ  ауыстырылды, жұмыстан босатылған қызметкерлер жоқ. ОТҚБ  қызметкерлерінің Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің құрылымында туыстары бар, бірақ олардың тікелей бағынысында болмайды. Сатып алуды жүзеге асыру кезінде үлестестік фактілері анықталған жоқ. ОТҚБ сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін талдау нәтижелері бойынша сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтарды жасауға ықпал ететін дискрециялық өкілеттіктері мен нормалары бар қызметті қозғайтын құжаттарда анықталған жоқ. 2019 жылы ҚР ҰБ төлем жүйелері департаменті төлем жүйелерінің ұйымдастырылуы мен жұмыс істеуіне тексеру (бұдан әрі – тексеру) жүргізді: банкаралық ақша аудару жүйесі (бұдан әрі – БААЖ) және банкаралық клиринг жүйесі (бұдан әрі – БКЖ), оның барысында мынадай мәселелер қаралды: техникалық құжаттаманы талдау, БААЖ жұмыс істеу тәртібі, БКЖ жұмыс істеу тәртібі, төлемдер және (немесе) ақша аударымдары бойынша операциялық орталықтан алынатын мәліметтерді талдау. БААЖ және БКЖ жұмыс істеуін ұйымдастыру мен қамтамасыз етудің негізгі мәселелері бойынша тексеру нәтижелері бойынша Қазақстан Республикасының Төлемдер және төлем жүйелері туралы заңнамасының талаптарына сәйкессіздіктер анықталған жоқ. Сонымен қатар, төлем хабарламаларын талдау кезінде бақылауды кеңейту, төлем құралының белгілерін біріздендіру, сондай-ақ қызметтің үздіксіздігі мәселелері бойынша ішкі нормативтік құжаттарды өзектендіруді жүргізу бөлігінде төлем жүйелерін пысықтауға бағытталған ұсынымдар берілді. Прокурорлық қадағалау актілері мен сот актілері түскен жоқ. ОТҚБ қызметі туралы бұқаралық ақпарат құралдарында жағымсыз пікірлер мен жарияланымдар анықталған жоқ. Клиенттермен іскерлік қатынастар және олардың қанағаттанушылығын басқару кездесулер өткізу, клиенттерге сауалнама жүргізу, кері байланысты ұйымдастыру, клиенттердің шағымдары мен өтініштерін талдау, жақсартуларды жоспарлау шеңберінде жүзеге асырылады. 2019 жылы өткізілген сауалнама нәтижелері бойынша мынадай бағыттар бойынша клиенттердің қажеттілігі анықталды: клиенттерге жоспарлы жұмыстар, үзілістер және жұмыстағы кідірістер туралы уақтылы хабарлау; қателерді жою, жүйелерді жетілдіру; кері байланыс деңгейін арттыру; ҰТК бірқатар қызметтері бойынша тарифтерді төмендету. Сауалнама нәтижелері бойынша жиынтық кесте ҰТК интернет-ресурсында орналастырылған. Сауалнама нәтижелерін талдау қорытындысы бойынша ҰТК мүдделі бөлімшелерінің бастықтары ҰТК басшылығының қарауына түсініктемелер мен ұсыныстар берді (28.03.2013 ж. №4601-33-06/194 қызметтік хат). Сауалнама нәтижелері клиенттермен ҰТК 2019 жылғы 24 қазанда өткен жыл сайынғы кездесуде дөңгелек үстелде талқыланды. ҰТК сатып алуы ҚР ҰБ Басқармасының 2018 жылғы 27 тамыздағы № 192 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің, оның ведомстволарының, оның құрылымына кіретін ұйымдардың және дауыс беретін акцияларының (жарғылық капиталға қатысу үлестерінің) елу және одан да көп пайызы Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкіне тиесілі немесе оның сенімгерлік басқаруындағы заңды тұлғалардың және олармен үлестес заңды тұлғалардың тауарларды, жұмыстарды және көрсетілетін қызметтерді иеленуі қағидаларына (бұдан әрі – Қағидалар) сәйкес жүзеге асырылады. 2019 жылы сатып алу жоспарының бекітілген сомасындағы ОТҚБ сатып алу үлесі ҰТК сатып алудың жалпы көлемінің 40,5% — ын құрайды. ОТҚБ бойынша сатып алу жоспарының орындалуы қазіргі уақытта – 87,6%. Адал бәсекелестік және ақшаны оңтайлы және тиімді жұмсау мақсатында ОТҚБ сатып алу тендер және баға ұсыныстарын сұрату тәсілімен Қағидалардың талаптарына сәйкес бәсекелестік тәсілдермен өткізілді, оларды өткізу қорытындылары бойынша сатып алу жоспарында үнемдеу қалыптасты. Сатып алу қызметіне талдау жүргізу шеңберінде тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді сатып алуды жүзеге асыру процесін ұйымдастырудың дұрыстығы, оның ішінде сатып алуды жүргізу тәсілінің негіздемесі және сатып алу тәсілін таңдауды растайтын құжаттардың болуы; өткізілген сатып алудың тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді сатып алудың бекітілген жоспарына сәйкестігі расталды. Тауарларды, жұмыстарды және қызметтерді сатып алу мониторингінің нәтижелері бойынша 2019 жылғы сатып алу жоспары бойынша ОТҚБ  сатып алуда бұзушылықтарға жол берілмеді, әлеуетті өнім берушілерден сатып алу рәсімдерін өткізуге шағымдар түскен жоқ. 2019 жылдың сәуір айында желілік жабдыққа техникалық қызмет көрсету қызметтерін сатып алу бойынша тендер рәсімін өткізу барысында «NEWTECH DISTRIBUTION» ЖШС заңды тұлғасының ресми тіркелген өтініші (шығ.22.04.2019 ж. №105) техникалық ерекшелікке түзетулер енгізу туралы ұсыныспен  келіп түсті. Аталған өтініш бойынша ҰТК тарапынан белгіленген мерзімде өтініштің мәні бойынша түсіндірмелері  бар негізделген және дәлелді жауап берілді. (шығ.26.03.2019 ж. №4601-27-01/346, 24.04.2019 ж. №4601-23-05/481). 2019 жылғы түгендеу қорытындысы бойынша негізгі құралдар мен материалдық емес активтердің жетіспеушілігі, сондай-ақ мүліктің нақты болуының бухгалтерлік есеп деректерімен алшақтықтары анықталған жоқ.

III. Ұсынымдар

ҰТК қызметін жетілдіруге, көрсетілетін қызметтердің сапа деңгейін, ашықтығын арттыруға бағытталған іс-шараларды орындауды жалғастыру. ҰТК-да туындайтын мәселелер мен ұсыныстар бойынша олармен кері байланыс деңгейін арттыру үшін клиенттермен қарым-қатынастарды басқару процесін әзірлеу, ҰТК ұйымдастыратын клиенттермен жыл сайынғы кездесулерде бар проблемаларды талқылау практикасын жалғастыру. ҰТК төлем және басқа жүйелер үшін жабдықтар мен бағдарламалық қамтамасыз ету нарығында қалыптасқан бағаларға кеңейтілген талдау жүргізу мақсатында бюджетті жоспарлау кезінде құрамына бұрын өткізілген ұқсас (біртекті) сатып алудың жеңімпазы кіруі тиіс үш және одан да көп әлеуетті жеткізушілерден баға ұсыныстарын сұратуға.

2020 жылғы сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін ішкі талдау нәтижелері бойынша аналитикалық анықтама.

I. Кіріспе бөлім

Сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдау объектісі: «Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Ұлттық төлем корпорациясы» АҚ (бұдан әрі – ОТҚБ) сатып алу секторының қызметі. Сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдау Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс – қимыл агенттігі Төрағасының 2016 жылғы 19 қазандағы №12 бұйрығымен бекітілген сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдау жүргізудің үлгілік қағидаларына сәйкес, «Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Ұлттық төлем корпорациясы» АҚ (бұдан әрі – ҰТК) бас директорының 2019 жылғы 15 шілдедегі № 62-П бұйрығы негізінде сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдау жүргізу жөніндегі жұмыс тобымен (бұдан әрі-жұмыс тобы). Сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне талдау жүргізу кезеңі: 2020 жылғы 4 тоқсан

II. Ақпараттық-талдау бөлімі

 Сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдауды жұмыс тобы мынадай бағыттар бойынша жүзеге асырды:

СС қызметін қозғайтын нормативтік құжаттарда сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін анықтау; СС ұйымдастырушылық-басқарушылық қызметінде сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін анықтау (персоналды басқару, мүдделер қақтығысын реттеу, қызметтер көрсету, сатып алуды ұйымдастыру және өткізу, СС ұйымдастырушылық-басқарушылық қызметінен туындайтын өзге де мәселелер). Сыбайлас жемқорлыққа ішкі талдау жүргізу үшін ақпарат көздері ретінде: СС қызметін қозғайтын нормативтік құжаттар; бұрын жүргізілген тексерулердің нәтижелері; жеке және заңды тұлғалардың өтініштері; Қазақстан Республикасының заңнамасында беруге жол берілетін өзге де мәліметтер. Қаржы бөлімі[1] туралы Ережеге сәйкес СС қаржы бөлімінің ұйымдық-штаттық құрылымына (бұдан әрі – ҚБ) кіреді, СС негізгі міндеттері болып табылады: сатып алу рәсімдерін жүзеге асыру бойынша Қазақстан Республикасының (бұдан әрі – ҚР) заңнамасын және Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің (бұдан әрі – ҚР ҰБ) құқықтық актілерін сақтау; Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес сатып алу жоспарын жасау және жүзеге асырылуын бақылау. СС өз қызметінде рұқсат беру және бақылау функцияларын жүзеге асырмайды. СС меңгерушісі ҚБ бастығының тікелей бағынысында болады; ҚБ бастығы өз кезегінде ҰТК бас директорының орынбасарына бағынады. Бұл ретте орындалуы жеке мүдделілікке әсер ететін немесе ықпал етуі мүмкін СС меңгерушісінің лауазымдық міндеттері, сондай-ақ мүдделер қақтығысының туындауына негіз болып табылатын мән-жайлар анықталған жоқ. 2020 жылдың басына СС штаттық саны – 3 қызметкер, нақты саны – 3 қызметкер. Бала күтімі бойынша демалыста болған уақытта қызметкерлердің бірі басқа қызметкер жұмысқа қабылданды, жұмыстан босатылған қызметкерлер жоқ. СС қызметкерлерінің Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің құрылымында туыстары жоқ. Сатып алуды жүзеге асыру кезінде үлестестік фактілері анықталған жоқ. СС — да материалдық жауапты тұлғалар жоқ. ҰТК Бизнес-жоспарлау ҚР ҰБ Директорлар кеңесінің 03.06.2016 ж. №114 қаулысымен бекітілген ҚР ҰБ республикалық мемлекеттік кәсіпорындарының қызметін бизнес-жоспарлау жөніндегі қағидаларға сәйкес жүзеге асырылады. Бизнес-жоспарды ҚР ҰБ Директорлар кеңесі бекітеді. Артық сомаларды жоспарлауды болдырмау үшін шығыстарды жоспарлау тауарларға, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерге қажеттілікті, қолда бар қорлардың өткен жылдардағы сатып алу нәтижелерін талдау, сондай-ақ нарықта қалыптасқан тауарларға, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерге бағаларды талдау негізінде жүзеге асырылады. ҰТК сатып алу қызметін жүзеге асыру кезінде келесі ішкі нормативтік құжаттарды және ҚР ҰБ нормативтік құқықтық актілерін басшылыққа алады: Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Басқармасының 2018 жылғы 27 тамыздағы  № 192 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің, оның ведомстволарының, оның құрылымына кіретін ұйымдардың және дауыс беретін акцияларының (жарғылық капиталға қатысу үлестерінің) елу және одан да көп пайызы Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкіне тиесілі немесе оның сенімгерлік басқаруындағы заңды тұлғалардың және олармен үлестес заңды тұлғалардың тауарларды, жұмыстарды және көрсетілетін қызметтерді иеленуі қағидаларына сәйкес жүзеге асырылады (бұдан әрі – ҚР ҰБ қағидалары). Сатып алу процесін іске асырудың ішкі тәртібін айқындайтын «ҚР ҰБ ҰТК» АҚ 05.12.2018 ж. №93-П бұйрығымен бекітілген сатып алуды жүзеге асыру қағидаларымен (бұдан әрі – ҰТК қағидалары).; «ҚР ҰБ ҰТК» АҚ 20.09.2016 ж. № 63-П бұйрығымен бекітілген шарттарды жасау, сақтау және орындалуын бақылау қағидаларымен. Сатып алу процесін құқықтық сүйемелдеуді ҰТК бас заң кеңесшісі жүзеге асырады. Сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін талдау нәтижелері бойынша СС қызметін қозғайтын нормативтік құжаттарда сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар жасауға ықпал ететін дискрециялық өкілеттіктер және нормалар анықталған жоқ. Сонымен қатар, сатып алу ҚР ҰБ қағидалары бойынша сатып алу нысанасы болып табылмаған және әлеуетті жеткізушіні таңдау рәсімдерін жүргізбей өткізілген жағдайда сатып алуды өткізу тәртібін нормативтік құқықтық реттеудегі олқылықтар бар. 2017 жылы ҚР ҰБ ішкі аудит департаментімен (бұдан әрі – ҚР ҰБ ІАД) ҰТК аудиторлық тексеру, соның ішінде сатып алу қызметі бойынша тексеру жүргізілді. Тексеру нәтижелері бойынша ҚР ҰБ ІАД бұзушылықтар мен проблемалар анықталды, оларды жою және алдын алу бойынша ұсынымдар, оның ішінде сатып алу қызметінің нормативтік-құқықтық базасын жетілдіру бойынша ұсынымдар берілді. Осы Ұсынымдарға сәйкес ҰТК нормативтік құжаттарына тиісті өзгерістер енгізілді, сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдау жүргізілді. 2018 жылы ҚР ҰБ-да тауарларды, жұмыстарды және көрсетілетін қызметтерді сатып алу тәртібін айқындайтын жаңа қағидалар бекітілді. ҚР ҰБ қағидаларының жаңа редакциясында сатып алу қызметіндегі сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін төмендетуге ықпал ететін нормалар мен рәсімдер енгізілді. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл саласындағы түйінді бағыттардың бірі-бақылауда болу және ашықтық деңгейін арттыру мақсатында квазимемлекеттік секторды цифрландыру. 2020 жылы ҚР ҰБ-да ҚР ҰБ және оның ұйымдары электрондық сатып алуды жүзеге асыру үшін сатып алу порталын пайдалануға көшу жүзеге асырылды, бұл сатып алу процесінің бақылаудағы және айқындылық деңгейін арттыруға мүмкіндік береді. Сондай-ақ, ҰТК бюджеттік жоспарлау және сатып алуды жүргізу, шарттарды басқару процестерін және басқаларды қоса алғанда, бизнес-процестерді басқарудың автоматтандырылған жүйесін енгізу бойынша жұмыстар жүргізілуде. Тауарларды, жұмыстар мен қызметтерді сатып алуды талдау нәтижелері бойынша мыналар анықталды. 2020 жылғы 1 желтоқсандағы жағдай бойынша ҰТК 229 сатып алу өткізілді. Сатып алу жоспарының орындалуы 71,25% құрайды. Сондай-ақ, 2020 жылға арналған ҰТК шығыстар сметасына сәйкес ҚР ҰБ сатып алу Қағидаларының 1-тармағына сәйкес азаматтық заңнама шеңберінде 40 шарт жасалды, оларға жеткізушінің таңдауы бойынша ҚР ҰБ сатып алу қағидаларының талаптары қолданылмайды. Сатып алу және жасалған шарттар бойынша жалпы сома 1 067 291,20 мың теңгені құрайды. Сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін талдау шеңберінде сатып алуларға ішінара тексеру жүргізілді. Тексеруге Таңдалған сатып алулар бойынша тексерілді/талданды: тауарларды, жұмыстарды және көрсетілетін қызметтерді сатып алуды жүзеге асыру процесін ұйымдастырудың дұрыстығы; өткізілген сатып алудың тауарлар мен қызметтерді сатып алудың бекітілген жоспарына сәйкестігі; тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді сатып алуды жүзеге асыру тәсілдерін таңдау туралы шешімнің негізділігі; жоспарланған құнды асыра бағалаудың болмауы; әлеуетті жеткізушінің қойылатын біліктілік талаптарына сәйкестігі; жеткізушіні таңдау және сатып алу туралы шарт жасау. Жүргізілген тексеру қорытындысы бойынша сатып алуда бұзушылықтар анықталған жоқ. Сонымен қатар, ағымдағы жылы ҰТК-ға сатып алу процесіне байланысты үш шағым түсті. 2020 жылғы 24 тамызда тендер тәсілімен өткізілген OVS жазылу қызметтерін сатып алу туралы шарт (бұдан әрі – шарт) жасалғаннан кейін ҰТК-ға «Forward L» ЖШС-дан бірінші шағым түсті. 08.10.2020 ж. шығ. № 745/5 тендер талаптарындағы техникалық ерекшелікті қате анықтауға байланысты шартты орындаудың мүмкін еместігіне байланысты. Шағым бойынша тексеру жүргізу үшін ҰТК-да арнайы құрылған комиссия мынадай қорытындыға келді: ҚР Заңнамасы бойынша Мемлекеттік ұйымды анықтаудағы және Microsoft корпорациялық лицензиялау бағдарламаларына қатысу үшін мемлекеттік ұйымдардың санаттары мен өлшемшарттарын айқындаудағы айырмашылықтарға байланысты ҰТК Microsoft корпорациясының мемлекеттік ұйымдар үшін арнайы корпоративтік ұсынысына сәйкес келетін ұйымға дұрыс жатқызылмаған, өйткені б. з. б. іс жүзінде осы лицензиялау бағдарламасына қатысу үшін санаттар мен критерийлерге сәйкес келмейді, бұл «Forward L» ЖШС-нің шартты орындай алмауына әкеп соқты. Осылайша, бас директордың шешімімен бұл сатып алу ҚР ҰБ ережелеріне сәйкес келмейді деп танылды және жойылды. Шағымды қарау нәтижелері бойынша «Forward L» ЖШС-не (26.10.2020ж. шығ. №4301-27-08/860)  жауап  берілді. тендердің шарттарын дұрыс айқындамауды және шарттың орындалуы бойынша ҰТК тарапынан талаптардың ауытқуын ҰТК тану бөлігінде шағымды ішінара қанағаттандыру туралы, сонымен қатар Шарт талаптарын өзгертудің мүмкін еместігіне қатысты және шағымда көрсетілген шарттар бойынша қосымша келісім жасау туралы ақылға қонымды түсініктемелер. Екінші шағым сатып алу порталы арқылы әлеуетті жеткізушіден «UK Company» ЖШС жедел жадын сатып алу бойынша 27.10.2020ж. өтінімді негізсіз қабылдамауға қатысты келіп түсті. Шағымды қарау нәтижелері бойынша «UK Company» ЖШС (29.10.2020 ж. шығ.№4301-23-06/884) жауап берді, баға ұсынысының техникалық ерекшеліктің талаптарына сәйкес келмеуіне байланысты әлеуетті жеткізушінің өтінімінің қабылданбау негіздеріне қатысты түсіндірмелерді қамтиды. Үшінші шағым сатып алу порталы арқылы әлеуетті жеткізуші «Аврора Сервис» ЖШС-дан сатып алу туралы шарт жобасына өзгерістер енгізуге және техникалық ерекшелікті негізсіз қабылдамауға қатысты кондиционерлерді ілеспе қызметтермен сатып алу бойынша келіп түсті. Шағымды қарау нәтижелері бойынша «Аврора Сервис» ЖШС-не (23.11.2020 ж. шығ.№43-01-23-05/962) жауап берілді, техникалық ерекшелікке баға ұсынысының сәйкес келмеуіне және шарт жобасына өзгерістер енгізу мүмкін еместігіне байланысты өтінімді қабылдамау негіздеріне қатысты түсіндірмелерді қамтиды. Прокурорлық қадағалау актілері мен сот актілері түскен жоқ.

III. Ұсынымдар

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл менеджменті жүйесін дамыту мақсатында ҰТК-ға Қазақстан Республикасының Сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнамасына сәйкес комплаенс-бақылау құрылымын енгізу. Әлеуетті жеткізушіні таңдау қажеттілігі болмаған жағдайда, ҰТК сатып алу қағидалары ҚР ҰБ қағидалары бойынша сатып алу нысанасы болып табылмайтын сатып алуды өткізу тәртібін айқындайтын тармақтармен толықтырылсын.

2022 ж. сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін ішкі талдау нәтижелері бойынша талдамалық  анықтама

I. Кіріспе бөлім

Сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдау объектісі: «Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Ұлттық төлем корпорациясы» АҚ қауіпсіздік басқармасы (бұдан әрі-ҚБ).

Сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдау Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс – қимыл агенттігі Төрағасының 2016 жылғы 19 қазандағы №12 бұйрығымен бекітілген Сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдау жүргізудің үлгілік қағидаларына сәйкес, «Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Ұлттық төлем корпорациясы» АҚ (бұдан әрі – ҰТК) бас директорының 2022 жылғы 13 мамырдағы  №26-П, 08.09.2022 жылғы №64-П  бұйрықтары негізінде сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдау жүргізу жөніндегі жұмыс тобымен (бұдан әрі-жұмыс тобы) жүргізілді.

Сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне талдау жүргізу кезеңі: 2022 жылғы 4 тоқсан

II. Ақпараттық-талдау бөлімі

 Сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдауды жұмыс тобы мынадай бағыттар бойынша жүзеге асырды:

ҚБ қызметіне әсер ететін нормативтік құжаттарда сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін анықтау;

ҚБ ұйымдастыру-басқару қызметінде сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін анықтау (персоналды басқару, мүдделер қақтығысын реттеу,  іске асыру, сатып алуды ұйымдастыру және өткізу, ҚБ ұйымдастыру-басқару қызметінен туындайтын өзге де мәселелер).

Сыбайлас жемқорлыққа ішкі талдау жүргізу үшін ақпарат көздері ретінде:

ҚБ қызметін қозғайтын нормативтік құжаттар;

бұрын жүргізілген тексерулердің нәтижелері;

жеке және заңды тұлғалардың өтініштері;

Қазақстан Республикасының (бұдан әрі – ҚР) заңнамасында беруге жол берілетін өзге де мәліметтер пайдаланылды.

Зерттелетін кезең-2022 жылдың басынан бастап осы талдау анықтамасын ұсыну күніне дейін.

ҚБ ҰТК дербес құрылымдық бөлімшесі болып табылады.

ҚБ құрылымы мен штат санын ҰТК Жарғысында белгіленген тәртіппен ҚБО бас директоры бекітеді. ҚБ ұйымдық-штаттық құрылымы мыналардан тұрады: ақпараттық қауіпсіздік бөлімі, техникалық қорғау бөлімі, ішкі қауіпсіздік бөлімі.

ҚБ негізгі міндеттері:

ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мәселелері бойынша іс-шараларды ұйымдастыру және жұмыстарды үйлестіру;

ҰТК төлем және басқа да ақпараттық жүйелерінің ақпараттық қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі іс-шараларды ұйымдастыру және орындау;

деректерді беру және сақтау желілерінің инфрақұрылымының жұмыс істеуін қамтамасыз ету және қорғау жөніндегі іс шараларды ұйымдастыру және орындау;

желілік және ақпараттық ресурстарға қол жеткізуді бақылау жөніндегі іс-шараларды ұйымдастыру және орындау;

желілік шабуылдарға, шабуылдарға және желілік ауытқуларға қарсы іс-шараларды ұйымдастыру және орындау;

ақпараттық жүйелердің қорғалуын талдау бойынша іс-шараларды ұйымдастыру және орындау;

антивирустық қорғауды қамтамасыз ету жөніндегі іс-шараларды ұйымдастыру және орындау;

қорғаныс құралдары мен желілік құрылғылардың мониторингін қамтамасыз ету жөніндегі іс-шараларды ұйымдастыру және орындау;

қорғалатын жұмыс станциялары жұмысының қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі іс-шараларды ұйымдастыру және орындау;

желілік инфрақұрылым мен ақпараттық жүйелердің істен шығуға орнықты жұмыс істеуін арттыру;

техникалық қорғау құралдарын дамыту және енгізу;

қызметкерлерді әдіснамалық, құжаттамалық қамтамасыз ету және олардың хабардарлығын арттыру іс-шараларын ұйымдастыру және орындау;

физикалық қауіпсіздікті ұйымдастыру және қамтамасыз ету;

рұқсаты шектеулі мәліметтер мен құжаттарға рұқсатсыз қол жеткізуді болдырмау, оларды қорғауды қамтамасыз ету;

қауіпсіздік оқиғаларын басқару;

өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету;

үшінші тараптардың қызмет көрсетуі кезінде активтерді қорғауды қамтамасыз ету;

тәулік бойы кезекшілікті ұйымдастыру және қауіпсіздік жүйелері мен ақпараттық жүйелердің үздіксіз мониторингі;

ҰТК-да жұмыс уақытын бақылау мен есепке алуды жүзеге асыру;

ҚБ өз қызметінде рұқсат беру және бақылау функцияларын жүзеге асырмайды.

ҚБ оның негізгі міндеттерін іске асыру үшін қажетті өкілеттіктерге ие және оған жүктелген міндеттерді мүдделі бөлімшелермен өзара іс-қимылда жүзеге асырады.

ҚБ бастығы ҰТК Бас директорына тікелей бағынады. Бұл ретте орындалуына жеке мүдделілік әсер ететін немесе әсер етуі мүмкін ҚБ бастығының лауазымдық міндеттері, сондай-ақ мүдделер қақтығысының туындауына негіз болып табылатын мән-жайлар анықталған жоқ.

Мүдделер қақтығысын басқарудың бекітілген саясатына сәйкес мүдделер қақтығысын жыл сайын ашу шеңберінде ҚБ бастығы, қызметкері немесе олардың жақын туыстары, жұбайы (зайыбы), сондай-ақ жекжаттарының кез келген коммерциялық немесе өзге де жеке мүдделері (тікелей немесе жанама) болатын немесе болуы мүмкін жағдайлар үшінші тараппен мәмілелер жасасу кезінде билікті теріс пайдаланады не ҰТК жобаларын іске асыру, сондай-ақ өзге де мүдделер қақтығысы анықталған жоқ.

ҚБ қызметкерлерінің ҚР Ұлттық Банкінің (бұдан әрі – ҚР ҰБ) құрылымында туыстары жоқ. ҚБ-да кадрлық тағайындаулар кезінде протекционизм белгілері де анықталған жоқ.

Зерттелетін кезеңде ҚБ қызметкерлерін тәртіптік жауапкершілікке тарту жағдайлары болған жоқ; қызметкерлерді қабылдау, ауыстыру және жұмыстан шығару, сондай-ақ еңбек заңнамасын бұзу мәселелері бойынша шағымдар түскен жоқ; еңбек қызметіне байланысты жазатайым оқиғалар болған жоқ.

ҚБ -дағы штат саны-20 қызметкер, нақты саны-18 қызметкер.

2021 жылдан бастап осы талдамалық анықтаманы ұсынған күнге дейінгі кезеңде ҚБ-да мынадай кадрлық өзгерістер болды:

қайта құрылымдауға байланысты ақпараттық қауіпсіздік бөлімінің штат саны төрт адамнан бес адамға дейін ұлғайтылды, техникалық қорғау бөлімінің штат саны алтыдан жеті адамға дейін ұлғайтылды, ішкі қауіпсіздік бөлімінің штат саны оннан жеті адамға дейін қысқарды;

техникалық қорғау бөлімінде: бес қызметкер жұмысқа қабылданды, олардың біреуі өз еркімен жұмыстан шықты, екеуі  бағдарламалық қамтамасыз етуді басқару және қолдау көрсету  басқармасына ауыстырылды. Бір қызметкер ақпараттық қауіпсіздік бөлімінен техникалық қорғау бөліміне ауыстырылды. Сондай ақ техникалық қорғау бөлімінде бұрын жұмыс істеген қызметкерлерден өз еркімен тағы екі қызметкер жұмыстан шықты;

ақпараттық қауіпсіздік бөлімінде: төрт адам жұмысқа қабылданды, олардың біреуі өз еркімен жұмыстан шықты. Бұрын Ақпараттық қауіпсіздік бөлімінде жұмыс істегендердің ішінен тағы бір қызметкер жұмыстан шықты. Басқа лауазымға ауыстырылды: ақпараттық қауіпсіздік бөлімінің бастығы бағдарламалық қамтамасыз етуді басқару және қолдау басқармасының бастығы лауазымына, ақпараттық қауіпсіздік бөлімінің бас қызметкері ақпараттық қауіпсіздік бөлімінің бастығы лауазымына, ақпараттық қауіпсіздік бөлімінің бас қызметкері техникалық қорғау бөлімінің бас қызметкері лауазымына;

ішкі қауіпсіздік бөлімінде: бөлімнің штат санының қысқаруына байланысты басқа бөлімшелерге ауыстырылды, өз еркімен бір адам жұмыстан босатылды, бір адам жұмысқа қабылданды.

Осылайша, ҚБ техникалық мамандардың жоғары айналымы байқалады. ҚБ қызметкерлерін жұмыстан босату себептері, жұмыстан босату кезінде қызметкерлер толтырған сауалнамаларды талдау нәтижелері бойынша, қызметкерлердің жалақы деңгейіне қанағаттанбауы және басқа ұйымдардан тиімді ұсыныстар алу, сондай-ақ жеке себептер болды. Сауалнамаларды талдау нәтижелері бойынша жұмыстан шығаруға түрткі болған ұжымда (басшылықпен) теріс қатынастар анықталған жоқ.

2021 жылы ҰТК қызметкерлеріне еңбекақы төлеу деңгейін арттыру мәселесіне бастамашылық жасалды, ҚР ҰБ Директорлар кеңесінің қаулысымен ҰТК қызметкерлеріне еңбекақы төлеу қоры ұлғайтылды, жеке құрам бойынша ҰТК бұйрықтарымен өндірістік персоналға жеке жалақының мөлшері ұлғайтылды.  2022 жылы бұл мәселе ҚР ҰБ қарауына қайта шығарылады.

Маңызды мамандардың кетуінің ықтимал тәуекелдерін және қызметкерлерді жұмыстан шығарудың ықтимал себептерін алдын ала анықтау мақсатында ҰТК персоналының адалдығына тұрақты негізде мониторинг жүргізу, сондай-ақ материалдық ынталандыру құралдарын қолдану арқылы кадрлардың айналымын болдырмау ұсынылады.

Сатып алу қызметін жүзеге асыру кезінде ҚБ мынадай ішкі нормативтік құжаттарды және ҚР ҰБ нормативтік құқықтық актілерін басшылыққа алады:

Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2018 жылғы 27 тамыздағы № 192 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің, оның ведомстволарының, оның құрылымына кіретін ұйымдардың және дауыс беретін акцияларының (жарғылық капиталға қатысу үлестерінің) елу және одан да көп пайызы Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкіне тиесілі немесе оның сенімгерлік басқаруындағы заңды тұлғалардың және олармен үлестес заңды тұлғалардың тауарларды, жұмыстарды және көрсетілетін қызметтерді иеленуі қағидаларын (бұдан әрі-ҚР ҰБ Қағидасы);

Сатып алу процесін іске асырудың ішкі тәртібін айқындайтын «ҚР ҰБ ҰТК» АҚ 05.12.2018 жылғы №93-П бұйрығымен бекітілген сатып алуды жүзеге асыру қағидаларымен (бұдан әрі – ҰТК сатып алуды жүзеге асыру қағидалары).

2022 жылы сатып алу жоспарының бекітілген сомасындағы ҚБ сатып алу үлесі ҰТК сатып алудың жалпы көлемінің 6,1% құрайды. 2022 жылғы 1 желтоқсандағы жағдай бойынша ҚБ бойынша сатып алу жоспарын орындау – ҰТК жалпы сатып алу көлемінің 6,0%. Сатып алу бойынша жалпы сома 144 060 955,14 теңгені құрайды.

Ағымдағы жылы ҚБ сатып алу бойынша ҰТК-ға әлеуетті жеткізушінің ерекшелігінің мәлімделген талаптарға сәйкес келмеуі себебінен өтінімді заңсыз қабылдамау туралы шағым келіп түсті, ол толығымен қанағаттандырылды.

Әлеуетті жеткізушілердің негізсіз ауытқу тәуекелдерін төмендету мақсатында әлеуетті өнім берушілердің техникалық ерекшеліктерін қарау кезінде ҰТК-ға қосымша бақылау енгізілді. Қазіргі уақытта ҰТК сатып алуды жүзеге асыру қағидаларында қосымша бақылаудың тиісті нормаларын бекіту талап етіледі.

Сондай-ақ, сатып алу процесіне тән бұзушылықтарды (кемшіліктерді) және тәуекелдерді анықтау және сатып алу процесін жетілдіру мақсатында ҰТК-да 2022 жылғы сәуірде ҰТК комплаенс-қызметі тауарларды, жұмыстар мен қызметтерді сатып алу мониторингі процесін енгізді және тиісті ішкі нормативтік құжатты бекітті.

ҚБ тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді сатып алу мониторингінің нәтижелері бойынша тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді сатып алуды жүзеге асыру процесін ұйымдастырудың дұрыстығы, өткізілген сатып алулардың жұмыстар мен көрсетілетін тауарларды сатып алудың бекітілген жоспарына сәйкестігі, тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді сатып алуды жүзеге асыру тәсілдерін таңдау туралы шешімнің негізділігі, өткізілген сатып алулардың тауарлар жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді сатып алудың бекітілген жоспарына сәйкестігі тұтастай расталды.

Сонымен қатар, ҚБ тауарларды, жұмыстар мен қызметтерді сатып алуға  мониторинг жүргізу барысында тендер шарттарында ҚРҰБ қағидаларына сәйкес келмейтін талаптарды белгілеумен байланысты тәуекелдерге әкелетін жағдайлар, ҚР ҰБ сатып алу қағидаттарын бұзған  әлеуетті жеткізушілердің ҰТК сатып алуға қатысуын шектеу, тендер шарттарына сәйкес келмейтін тендерлік өтінім берген әлеуетті жеткізушінің тендерге қатысуға рұқсат беру тәуекелі, сондай-ақ ҚР ҰБ сатып алу порталын техникалық іске асырудың кемшіліктері  анықталды.

Сатып алу мониторингі процесінде анықталған ауытқулар мен кемшіліктердің нәтижелері бойынша түзету және алдын алу шаралары қабылданды, оның ішінде 2022 жылғы маусымда ҰТК қызметкерлері үшін сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін барынша азайтуға және сатып алу саласындағы құқықтық сауаттылық деңгейін арттыруға бағытталған «ҰТК-да сатып алуды жүргізу процесі» тақырыбы бойынша оқыту іс-шаралары өткізілді.

2022 жылы ҚБ қызметінің негізгі бағыты желілік, телекоммуникациялық жабдықтар мен ақпараттық қауіпсіздіктің бағдарламалық-техникалық кешендерін жаңғырту есебінен ақпараттық қауіпсіздік деңгейін арттыру болды. ҚБ-ның осы бағытын іске асыру шеңберінде ақпараттық қауіпсіздік оқиғаларының мониторингі жүйесінің бағдарламалық-техникалық кешенін жаңғырту, ҰТК сервистерін жаңа буынның желіаралық экранына көшіру, әкімшілер жұмысының аудит жүйесін өнеркәсіптік пайдалануға енгізу, пошта трафигін қорғау құрылғысын енгізу бойынша жұмыстар орындалды.

2021 жылы жүргізілген тексеру нәтижелері бойынша ҚР ҰБ ішкі аудит департаменті (бұдан әрі – ІАД) ҚБ ақпараттық қауіпсіздік ережелерін сақтаудың маңыздылығы және осы ережені бұзғаны үшін жауапкершілік туралы ҰТК қызметкерлеріне, бақылау рәсімдерін күшейту мақсатында ішкі нормативтік құжаттарға өзгерістер енгізу жөніндегі ұсынымдарды, сондай-ақ ҰТК қызметкерлеріне ақпараттық қауіпсіздік ережелерін сақтаудың маңыздылығы туралы жария ету, ақпараттың таралу тәуекелдерін төмендету үшін оқыту курсын жүргізу ұсынылды. Оқытуға және ішкі нормативтік құжаттарға өзгерістер енгізуге байланысты іс-шараларды ҚБ толық көлемде орындады, техникалық мәселелер қосымша пысықтауды талап етеді.

2021 жылы жүргізілген желілік қауіпсіздіктің жыл сайынғы сыртқы талдауының нәтижелері бойынша қолданылатын ұсыныстардың көпшілігі орындалды, сонымен бірге олардың кейбіреулері бойынша жүргізілген жұмыстар туралы құжатталған куәліктер жоқ, бұл осалдықтарды басқару процесінің кемшіліктерін көрсетеді және оларды жоюды бақылаудың әлсіреуіне әкеледі.

2022 жылы түгендеу қорытындысы бойынша ҚБ-да негізгі құралдар мен материалдық емес активтердің жетіспеушілігі, сондай-ақ мүліктің бухгалтерлік есеп деректерімен нақты болуының сәйкессіздігі анықталған жоқ.

Прокурорлық қадағалау актілері мен сот актілері түскен жоқ.

Бұқаралық ақпарат құралдарында ҚБ қызметі туралы теріс пікірлер мен жарияланымдар анықталған жоқ.

Сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін талдау нәтижелері бойынша ҚБ қызметіне қатысты нормативтік құжаттарда сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар жасауға ықпал ететін дискрециялық өкілеттіктер мен нормалар анықталған жоқ.

Бұл ретте ақпараттық қауіпсіздік саласындағы ұйымдастырушылық және техникалық сипатында ҚР ҰБ реттеуші талаптарына бірқатар сәйкессіздіктер анықталды (ҚР ҰБ Басқармасының 2018 жылғы 27 наурыздағы № 48 қаулысымен бекітілген Банктердің және банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардың ақпараттық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қойылатын талаптар; ҚР ҰБ Директорлар Кеңесінің 2022 жылғы 28 ақпандағы №7 қаулысымен бекітілген ҚР ҰБ жүйесінде ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы бірыңғай талаптар).

III. Ұсынымдар

Ұсыныс маңызды мамандардың кетуінің ықтимал тәуекелдерін және қызметкерлерді жұмыстан шығарудың ықтимал себептерін алдын-ала анықтау мақсатында тұрақты негізде (жылына кемінде бір рет) қызметкерлердің адалдығына мониторинг жүргізу, сондай-ақ материалдық ынталандыру құралдарын қолдану арқылы кадрлардың тұрақтамауын болдырмау ұсынылады.

Техникалық ерекшелікті қарау бойынша қосымша бақылаудың әлеуетті қатысушыларына рұқсат беру рәсімдерінде бекіту бөлігінде ҰТК сатып алуды жүзеге асыру қағидаларын қайта қарауды қамтамасыз ету.

Ақпараттық қауіпсіздік саласындағы ҚР ҰБ реттеуші талаптарына ҚБ қызметі мен нормативтік құжаттарының сәйкессіздігін жою.